Bayburtlu Emrah (Şeyh‑i Emrah‑ı Erzurumî)

Bayburtlu Emrah (Şeyh‑i Emrah‑ı Erzurumî)

Bayburt dağlarında tabakam kaldı

Şen ol Bayburt şen ol sende nem kaldı

1775-1860. Bayburt’un Haşıya (şimdiki adı Aksaçlı) köyünde doğdu. İlk eğitimi Tambura’daki Hacı Haşıl Efendinin dergahında, sonraki yıllarda ise Erzurum’a giderek medrese eğitimi gördü.

Babası Bayburt’un Konursu beldesinden, annesi ise Erzurum’un Tambura köyündendir. Bir süre Bayburt’un Kaleardı mahallesinde varlıklıların işlerinde çalışan Emrah’ın ailesi burada barınamayınca Bayburt’un Haşıya köyüne yerleşti. Emrah’ın çocukluk döneminde babası öldü. Bunun üzerine annesi Emrah’ı alarak kendi köyü olan Tambura’ya yerleşti.

Şiire ilk başlaması Tambura’daki eğitimi dönemine denk düşmektedir. Hacı Haşıl Efendinin yardımı tekke eğitimi olduğu kadar edebiyat ve şiir konusunda da önemlidir. Özellikle doğduğu yerden çok büyüdüğü ve tanındığı yer itibariyle Erzurumlu Emrah olarak anıldı.

Bayburtlu Emrah birçok bakımdan Ahıskalı Emrah ve Ercişli Emrah’la karıştırılsa da şiirlerindeki konu ve biçim itibariyle ayrılır.

Hemen tüm Anadolu’da bilinen bir aşıktır. Uzun süre Çankırı’da, 12 yıl Sivas’ta yaşadı. Daha sonra Niksar’a yerleşerek evlendi. Ölümüne dek orada kaldı. Tekkebayırı Mezarlığında Ali Pehlivan Türbesinin yanında toprağa verildi.

Bayburtlu Emrah’a ilişkin Orhan Ural’ın »Erzurumlu Emrah, Hayatı-Şiirleri«, İstanbul (1984) ve Metin Karadağ’ın »Erzurumlu Emrah, Yaşamı Sanatı Şiirleri«, Ankara (1996) adlı araştırmaları yayınlandı.

Ayrıca 16. ya da 17. yüzyılda yaşadığı varsayılan Ercişli Emrah, 1700’lü yılların 2. yarısıyla 1800’lü yılların ilk yarısında yaşamış Ahıskalı Emrah, asıl adı Emrullah olan Ardanuçlu Emrah (1842-1914) asıl adı Emrah Gülmmedov olan Borçalılı Emrah (1914-1987) ve asıl adı Hamza Başyurt olan Hafikli Emrah adlı aşıklar bulunmaktadır.

* * *

Bizimdir

Biz tarik-i aşkın aşıklarıyız

Baş u can vermişiz canan bizimdir

Ne gamdan kaçarsın divane gönül

Kaşane bizimdir mihman bizimdir

Bu nükte yetmez mi arife kafi

Sırra mahrem olan eylemez lafı

Çık aradan sufi değilsen safi

Tekke-i aşk içre devran bizimdir

Emrah bu makamda olandır veli

Hakka yakın halka görünür deli

Elbet hata bizde demişiz beli

Yazılan ol ahd u peyman bizimdir

* * *

İnceden İnce

Bugün sabah ile visal-i yardan

Bana bir haber var inceden ince

Ol zülfü zer tar-ı hayal-i yardan

Bir buy-i eser var inceden ince

Olmak ister isen muhabbet pezir

Zincir-i hevaya gel olma esir

Sen de aşık olup var şu bezme gir

Bak gör ki neler var inceden ince

Ey Emrah aldanma sen bu laneye

Düşer dam-ı dehre sunan daneye

Külbe-i fen derler bu karhaneye

Bin türlü hüner var inceden ince

* * *

Ne Çare

Zincir-i zülfünde şu garip gönlüm

Ne yüz buldu ne kurtuldu ne çare

Yar senin yoluna gülşen-i ömrüm

Geçti gazellendi soldu ne çare

Fülk-i aşk bihar-ı canda gezerken

Gönülden gönüle kam alam derken

Gurbet diyarında hicranda iken

Gönül bu hasretle doldu ne çare

Emrah iki gözüm olmuştur ırmak

Vermedi muradı neyleyim ol hak

Fayda vermez artık yare yalvarmak

Gayri demek olmaz oldu ne çare

* * *

Olaydı

Bu suz-i zulmetten divane gönül

Neyleyim bir kere azat olaydı

Cevr ile yıkılan virane gönül

Nail-i vasl olup abat olaydı

Bağ-ı vuslat olsa biganelere

Baykuş ser çekmezdi viranelere

Yanıp yakılmadan pervanelere

Ateşten olurdu imdat olaydı

Emrah’ını saldın bu ateşlere

Bak gözümden akan kanlı yaşlara

Böyle çalınmazdım taştan taşlara

Felekte ikbalim küşat olaydı

 * * *

Bekir Karadeniz / Orhan Bahçıvan

Doğulu Halk Şairleri. 1-2 cilt

KaraMavi Yayınları • 1. Baskı Temmuz 2010