Ahıskalı Hasta Hasan.

Ahıskalı Hasta Hasan.

Gel biçara Hasta Hasan konuşma namerdinen

Çalış ki, dost olasan bir Eli cömerdinen

Çok aşıklar geldi keşdi, illah Kerem derdinen

Bele ataş, bele sövda, bizden sonra kimde var

1760-1828. Doğduğu yere ilişkin somut bir veri bulunmamaktadır. Bazı cönklerde Ahılkelek’ın (Ahıska) Dırgına, bazılarında Havet köyünün adı geçmektedir. Doğum ve ölüm tarihlerine ilişkin bilgiler kesin olmamakla birlikte en olası tarihler Haydar Çetinkaya’nın yaptığı araştırmalar itibariyle burada aktarılanlardır.

Aşıklık geleneğine ve şiire küçük yaşlarda ilgi duymaya başladığı ve kısa sürede yörede adını duyurduğu bilinmektedir. Hem bağlama çalmada hem de aşıklık geleneğini bilmesindeki ustalığı kendisinden sonraki birçok bilinen aşığı etkiledi. Özellikle Çıldırlı Şenlik’in (1850-1913) ustası Aşık Nuri, yetiştirdiği en önemli aşıklardandır.

Az sayıda türküsü bugüne kalmış olmasına karşın geleneklere bağlı olarak yetişen birçok aşık, Hasta Hasan’ın türkülerini öğrendi ve söyledi.

Hasta Hasan’ın Posoflu Fakiri (1770-1850), Ardahanlı Karani gibi dönemindeki birçok önemli aşıkla karşılaştığı yolunda veriler bulunmaktadır.

Şiirleri değişik gazete, dergi ve araştırmalarda yayınlanan Hasta Hasan’ın nerede öldüğü ve nerede toprağa verildiği konusunda herhangi bir bilgi bugüne ulaşmadı.

Hasta Hasan’ın ozanlık sanatı ve koşmaları hakkında birçok çalışma yayınlanmıştır. Bunlardan da söz etmeliyim. Yukarıda söylediğim gibi Doğulu Halk Şairleri çalışmasında, sonra Ardahan Türküleri adlı çalışmada, Arpaçay yöresi derlemeleri adlı çalışmada oynamasın adıyla eserin verilişidir.

Prof. Dr. Valeh Hacılar’ın Hasta Hasan adıyla bir kitap yayınlamıştır. Azerbaycan Milli İlimler Akademiyesi Folklor enstitüsü Ahıskalı Hasta Hasan adıyla bir kitap bulunuyor. Ayrıca Ali Hüseynoğlu Şamil (Şamilov). Ahıskalı Hasta Hasan (şiirleri ve şiirlerinin yaranması hakkında söhbetler), Bakı, Elm ve tehsil, 2012, -248 seh.

Benim bildiğim çalışmalar bunlardır ancak Hasta Hasan hakkında eminim daha çok çalışmalar vardır. Çünkü yöremizin çok ünlü yerli aşıklarından birisidir. Kültür olarak yerli olması nedeniyle yöremizde çok iyi bilinen bir ozandır.

Bir Su Ver (Divani)

Hasta Hasan Divanisi

Sallanıban bağdan gelen sevda perim bir su ver
Malım-mülküm sana kurban külli varım bir su ver
Canıma bir ateş düştü tütünüm arşa çıkar
Kurudu dilim damağım dil-ezberim bir su ver

Aşıkların ezberinde güzeldir hikayeti
Güzellerin gerdanında buhahtır zekaatı
Ab-u kevserde görmedim ben bu tadı lezzeti
Ağzı şeker dili kaymak lebi balım bir su ver

Güzellerin hatrı aziz birbirinden seçemem
Verseler dünya malını sevdiğimden geçemem
Yad elinden ab-u hayat sunsalar da içemem
Özün doldur öz elinle ey maralım bir su ver

Hasta Hasan geldi diye işitseler adımı
Yanar yanar kömür ollam dadımı feryadımı
Kahpe felek aman vermez alayım muradımı
Bu hastaya verme cefa ince bellim bir su ver

Ab-ı Çeşmin

Ab-ı çeşmin göllerden suna da bir kaz da bir

Süsen sümbül mor menevşe bülbül öter yazda bir

Vagıf dertten haberdardır Gevherin kıymeti yok

Kul Karani Kara Zülal Aşık Ömer sözde bir

Kurbani hak aşığıdır daima hamdan söker

Destine alıf kalemi hattına bir hat çeker

Çöllü İsmail baş tacı candan kasavet döker

Kerem ki yandı ateşe od da birdir köz de bir

Molla Halis delaletten içti aşk badesini

Güftadiye vermiştiler ondan ziyadesini

Urfani hak aşığıdır geçilmez nidasını

Aşık Seyfi Usta Polat Deli Temo sazda bir

İçmedim aşk badesini hem okuyam hem yazam

Böyle gitmez bu ülüzgar elbet gelir bir ayyam

Yılı bin üç yüz on sekiz hesabı yok ki sayam

Çok aşıklar geldi geçti Hasta Hasan yüzde bir

Baş Endirir

Şol atamız Ademe bak Havva’ya baş endirir

Hazreti Yusuf’a bak Zelha’ya baş endirir

Zaloğlu Rüstem’in cengi Ali’nin Zülfükar’ı

Böyle adıl pehlivanlar Hamza’ya baş indirir

Fitne feldan haris olmuş devlerin perileri

Bari Tala akıl vermiş söylemez arıları

Asumanın melekleri cenetin hurüleri

Cennet bağın gülleri Tuba’ya baş indirir

Hasta Hasan kefinini hem biçenler dar bilir

Afatı fani dünyayı öz başına dar bilir

Yetmiş iki buçuk millet Tanrısını bir bilir

Ehl-i sünni vel cemmat kıbleye baş indirir

Kimde Var

Mereke Divanisi

Ey felek, senin elinden bu Sitare kimde var

Benim kimi sine dağlı, bekti kara, kimde var

İki cihan serveri ol Muhammed aşkına

Durum dolanım başına, derde çare kimde var

Herkesin bir derdi vardır benimki tümden beter

Bir yaram sinemde sızlar birisi yanar tüter

Bu dert beni kül eyledi ahı Kerem’den beter

Tabip gelip merhem çalmaz bele yara kimde var

Gel biçare Hasta Hasan konuşma namert ile

Sen çalış ki, dost olasan bir Eli cömert ile

Çok aşıklar geldi geçti, illah Kerem dert ile
Bele ataş, bele sevda, bizden sonra kimde var

Güzeller

Güzellerin dergahına uğradım

Birer birer varın beri güzeller

Beriye varanda can tazelenir

Hak yetirip bu güzarı güzeller

Kiminiz kınalar ezmişsiz yüze

Kiminiz şekerler katmışsız söze

Yüz tutup nazarlar çevirin bize

Sevindirin dostu yari güzeller

Hasta Hasan der ki dürdü sözümüz

Güzellerde kaldı iki gözümüz

Baka baka bir aşığa yüzümüz

Yitirmeyin zehr-i marı güzeller

Yalvara Yalvara

Ey ağalar yar yanından

Geldim yalvara yalvara

Ta bir gece sabaha dek

Öldüm yalvara yalvara

Kime gidem iltimasa

Uyanmışım şirin sese

Her yanaktan bir çift buse

Aldım yalvara yalvara

Hasta Hasan bu çağında

Sinesi düğün dağında

Bir gece yar konağında

Kaldım yalvara yalvara

Oynasın

Ey melek paltarı geyen yengeler

Getirin daldadan bakan oynasın

Yanağı gülüstan özü beyistan

Koynu misk-i amber kokan oynasın

Peri tek geyinib huri tek gezer

Aşnasın görende gözlerin süzer

Terlan tek ötüşer sona tek yüzer

Ağ ellere kına yakan oynasın

Öldürün Hasta'yi verin yarını

Almayın ahını intizarını

Alın elinden de küllü varını

Bağrımın başını yıkan oynasın

Güzeller Bezenmiş[i]

Güzeller bezenmiş toya giderler,

Sizlere emanet Naz[ii] oynamasın;

Yığılırlar rica minnet ederler,

Yüngüllük eyleyip tez oynamasın.

El alem yığılıp ona bakarlar,

Yahşı adan yaman adlar takarlar,

Oynadırlar sonra başa kakarlar,

Al vala altında göz oynamasın.

Hasta Hasan der ki ala göz yarım,

Kurban olsun sana dövletim varım,

Demem oynamasın, oynasın hanım,

Kemerden aşağı diz oynamasın

Bir Bir Çek (Cıgalı Tecnis)

Bugün bir nazanın davet eyledi

Dedi oğlan al badeyi bir bir çek

Men ezizim bir bir çek

Bir bir doldur bir bir çek

Tak zülfün kemendini

At boynuma bir bir çek

Dedi dişleyipsen yüzüm acıyıp

Dedim acıyıpsa getir bir bürçek

Bir seherde okum attım bir yere

Kalktı göğe geldi indi biryere

Men ezizim bir yere

Tara zülfün bir yere

Soyunak soğan kimi

İkimizde bir yere

İkimizde derdi koyak bir yere

İnanmazsan sinci getir bir bir çek

Gözel seni görmeyeli yay indi

Ya bu gündü ya sabahtı ya indi

Men ezzinem yay indi

Ya birazdan ya indi

Hilal kaşın kahrından

Guruluptur yay indi

Bi çare Hasta'nın öz sinesinnen

Al yanahtı gül buhahtı bir bir çek

Elif Ba İçinde (Cıgalı Tecnis)

Elif ba içinde harf arasında

Nesne gördüm çekilip ti kara hey

Ben azizim arasında

Mim elif arasında

Dedim ay gız men ölende

Kaz kabrim memen arasında

Seryakubu gördüm dost arasında

Sıfatından kametinden kara hey

Dediler ki bu dünyayı beş gündür

Ben bilirim beş günümde kara hey

Ben azizim kara hey

Oku dersin kara hey

Ezel kim kalem çaldı

Ağ üstüne kara hey

Sağlık haberimi verseler yare

Dost sevinir düşman giyer kara hey

Hasta düştüm döşek üste ter saldım

Cefa çektim dünya için ders aldım

Ben azizim ders aldım

Eşiğine ders aldım

Dediler seryakup gelir

O sebepten ders aldım

Ehli kamil bir ustandan ders aldım

Okumuşam elif ebcet kara hey

Hasta’nın sözünü yara demezler

Dökse kan hicranı yara demezler

Aziz yare demezler

Baygu yare demezler

Sizlerde ne adettir

Diri yare demezler

Ahır hasret öllüm yare demezler

Yar görür mezarım giyer kara hey

Halis Kızılateş »Orhan Bahçıvan«

Not:

Kaynak: Bekir Karadeniz & Orhan Bahçıvan-Doğulu Halk Şairleri...

---

[i] Kaynak: Aşık Maksut Feryadi…

[ii] Naz: Hasta Hasan’ın karsının adı.