Ganime Kızılateş Sesiyle Ardahan Türküleri.

 

Ganime Kızılateş Sesiyle Ardahan Türküleri.

 

Turnamın kanadı düz / Boynunda ayla yıldız.

Boynunda ayla yıldız / Rengini nerden aldız. 

01.03.1949 / 21.01.2024 Ardahan / Göle ilçesine bağlı Hoşdülbent köyünde anadan doğdu. İlk okulu köyünde bitiren Ganime Kızılateş, yine Köyünde, amcası oğlu Cengiz Kızılateş ile evlenmiştir. 

Evlendikten sonra belli bir süre Hoşdülbent köyünde yaşamını sürdüren, Ganime Kızılateş 1970’li yılların başlarında, köyünden ayrılıp gurbete taşınır. Eşi Cengiz Kızılateş’in Devlet dairesinde çalışması nedeniyle, Ankara da yaşamaya başlamıştır. Ankara bir yanıyla gurbet, bir yanıyla sıla kavramıyla üç çocuklu bir annenin yaşamında yer alır. 

Ferman Baba’nın ilk çocuğu olması nedeniyle, bildiği tüm türküleri babasından ve çevre arkadaşlarından öğrenmiştir. Zaten yerel kültür bir bütündür. Bir türkü söylenilecekse o türküyü bilen arkadaş bilmeyenlere öğretir. Bu olayı ben Ardahan Türküleri çalışması giriş yazısında şöyle anlatmışım. 

»Son yıllarda ülke genelinde yapılan derleme çalışmalarını temel alırsak yöremizde yapılan çalışmaların azlığı bilinmektedir. Bu nedenle, bu yöreyi ele alarak böylesi bir çalışma gerçekleştirdik. 

Bu çalışmayı müzikal anlamda yöre halkına sunmayı düşünerek Ardahan Valiliği desteğiyle bir CD hazırladık. Bu çalışmadan seçilmiş 18 türkü yer aldı bu CD’de. Şimdiyse bu çalışmanın tümünü burada sunuyoruz. Derlemelerde ve incelemelerde otantik ses kayıtları temel alındı. 

Bu araştırmanın amacı yöremizin kültürel varlığını en azından bugün açısından belgelemek ve gelecek kuşaklara aktarmaktır. Ardahan kültürü bir boyutuyla ele alınmıştır ve bu derlemelerin içinde yansıtılmıştır. Yöremizde bu bir başlangıç olsun istiyoruz ve devamının gelmesini diliyoruz. 

Ardahan yöresinin dili, kültürü, edebiyatı ve türküleri, yani ezgisel geleneği özenle korunarak deme-çevirme türkü geleneği öne çıkarıldı. 

Bu türküler bu toprakların üstünde yaşayan insanların yüreklerinin sesidir. Bu türküler yan yana durmanın, el ele tutmanın birlikte var olmanın yaşam sesidir, yürek sesidir. 

Bu türküler, birlikte yaşamaktır, ses sese katmaktır, el ele tutmaktır, dizilin bara baciler, dizilin bara kardeşler demektir. Ezmeden büzmeden çok sesle birlikte seslenmektir. 

Birlikte omuz omuza, el-ele, kol kola, ses sese halaya durmaktır.

Tey tey, tey

Can, can, can

Hele kurban demektir. 

»Ne güzel oyniyirduh niye durdun ki« demektir.

»Bize gidah«,

»Bizde oyniyah«,

»Bizde söyliyah«,

»Bu türküyü ben bilirim ola, sen benden öğren«,

»Haydi, barabar dügüne gidah, barabar oyniyah, ben söyliyem sen çevür,« demektir. 

Bu türküler sevgidir, saygıdır, kardeşliktir, barıştır, hoşgörüdür, onurdur, bütün bu yörelerin en güzel sesidir. Bu ses Ardahan’dır, Kars’tır, Iğdır’dır, Erzurum’dur, Bayburt’tur. Erzincan’dır, Artvin’dir, Şavşat’tır, Van’dır, Bitlis’tir, Bingöl’dür, Malatya’dır, Maraş’tır, Ahıska’dır, Borçalı’dır, Horasan’dır. Sözün özü, ben değildir bizdir. Yani Anadolu’nun ta kendisidir. 

Araştırmada yer alan türküler, oyun havaları incelendiğinde hem yakın yöreyle hem de daha uzak coğrafi mekanlarla benzerlikler görülecektir. Bu da zaten vurgulamaya çalıştığımız kültürel mozaiğin bir parçası ve devamını açıklar. 

Başka yerlerde yeşermiş, ortaya çıkmış ama gelişirken bir biçimde bize ulaşmış bu türküler, sonuç olarak yöremizin de sesidir. Dağların, ovaların, ırmakların, yaylaların, köylerin, kasabaların, şehirlerin, yazılı kaynaklara girmeyen yanı, yüreklerin sese dönüşmüş varlığıdır. 

Biz de ses sese verip çağırırız kendi kendimize, kimselere zararımız dokunmadan. 

Bu türküler anlatılmaz halaylarda ses sese katılarak söylenir, yaşanır. « 

Ganime Kızılateş’in türkü dünyasında, köyümüzde türkü bilen türkü söyleyen her insanın önemli bir yeri vardır. Benim için önemli olan yanı ise, “Ardahan Türküleri” çalışmasına başladığım zaman bana hem kaynak kişi olarak hem de derlemeci olarak en büyük desteği sunan, yani ben kimden türkü istediysem, gidip o kişilerden kayıt derlemelerini yapıp bana gönderen isimdir. 

Ardahan Türküleri çalışmasında Kaynak kişi olarak yer almasının bir başka yanı ise, derlemelerde benim hep yanımda olan ablama yürek dolusu teşekkürler. Derlediği türkülerden başka kendi sesiyle, kendi yorumuyla 130 sayısının üstünde türküye kaynaklık etmiştir. Bu türkülerin içinde sadece 26 türkü kaydını Ardahan Türküleri çalışmasında aktarmışız. 

Ganime Kızılateş Ardahan kültürüne katkıda bulunmak adına bence, çok önemli görevler üstlenmiştir. Onlarca Ardahan türküsünün, nennisinin, ağıtının kendi sesiyle arşivlere aktarılmasına önayak olmuştur. Özellikle, »Neden eller geldi Zöhre’m gelmedi« dizesiyle bilinen ünlü türkünün “Tahir ile Zöhre destanının Ardahan yöresine özgü bir anlatımda geçen sözlere kaynaklık etmesi çok önemlidir. 

Ben hep şu sözleri söylemişimdir. Halk kültürünün önemli bir yanını oluşturan, ezgilerimiz, toplumda yer alan kadınlarımızın anaerkil, şaman kültürünün içsel bir sesidir. Ağıtların, türkülerin, Nennilerin, masalların, söylencelerin, destanların, tekerlemelerin yüzde doksanı kadın sesidir. Bu nedenle Ardahan türkülerinin kaynak kişileri genelde kadınlardan seçilmiştir. Bu kadınlara giden ve onlardan bu türküleri derleyen Ganime Kızılateş’tir. 

Sözün bu noktasında şunu yazmalıyım. Ardahan Türküleri kitabında kaynak kişi olarak sesiyle, yorumuyla yer alan Ganime Kızılateş benim için unutulmaz bir isimdir. Bazı türkülerin, sözleri ve ezgileri de kendisine ait olduğunu söylemeliyim. Bu yanıyla da baba mesleğini sürdürüp ozanlar arasında yer almıştır demeliyim. 

Ben bu tanıtım yazısını neden yazdığımı söylemeliyim. En önemli olan şu, Ardahan halk kültüründe birçok kaynak kişiye giderek onlardan türkü ve diğer kültür ürünlerini derliyoruz. Ancak bir alışkanlık olmuş. Derleme olayından sonra bu kişileri yok sayıyoruz. Bazen de yöre ekibi deyip geçiyoruz. Bu kaynak kişileri tanıtmak ve kültürümüzün birer sözcüleri olduklarını anımsatmak için böylesi bir yazıyı kaleme almayı gerekli gördüm. 

Şimdi bu gereklilik sözüyle, bu küçük yazının içinde “Ardahan Türküleri” başlıklı çalışmamızda kendilerine teşekkür edilen isimleri de analım. Kitapta verdiğimiz isimleri yazdıktan sonra benim ikinci kez ek liste olarak sunduğum isimlere geçelim. 

Ardahan Türküleri Çalışmasında Sözü edilen isimler: 

»Bu araştırmanın yayımlanmasına katkılarından dolayı Ardahan Valisi Sayın Ahmet Deniz, Ardahan Vali Yardımcısı Sayın Deniz Pişkin ve her türlü yardımını sunan sanat yönetmenimiz ve editörümüz Bekir Karadeniz, ayrıca ses kayıtlarını bu araştırmada aktarmamıza dostça izin veren TRT Kurumu, (bazıları artık aramızda olmayan) değerli aşıklarımız ve sanatçılarımız Aliye Akkılıç, Sebahat Aslan, Gökhan Ataman, Şeref Baltacı, Kazım Birlik, Tekin Büyükkaya, Mehmet Çalmaşır, Zeynel Çınar, Murat Çobanoğlu, Faruk Demir, Mehtap Demir, Neşe Demir, Ali Demirhan, Elif Buse Doğan, Erkani, Selma Geçer, Aysun Gültekin, Korkmaz İkan, Beyhan Karslı, Vahit Köroğlu, Kevseri, Müdami, Nazmiye Özgül, Züleyha Savaş, Gülay Sezer, Emel Taşçıoğlu, Şeref Taşlıova, Hüseyin Turan, Orhan Üstündağ, Veli Yaycı, Sevdullah Yıldız, Mehmet Yılmaz ile bu boyuta ulaştı. « 

Bu boyut derken, sözün bu deminde ikinci isim listesine geçmeliyim. 

Ganime Kızılateş, Nazire Kılıç Kızılateş, Güllü Kızılateş, Yurda Kızılateş, Fatma Kızılateş, Cemile Kızılateş, Emirhan Kızılateş, Nasip Kızılateş, Cengiz Kızılateş, Yılmaz Kızılateş, Selçuk Kızılateş, Yadigar Kızılateş, Selçuk Murat Kızılateş, Karatavuklu Şakir, Umut Sucu, Cezayir Evren, Meheddin Hışır, Meheddin Akdoğan, Aysel Akdoğan, Metin Akdoğan gibi onlarca isim sayabilirim. 

Bu tanıtım yazım, halk türkülerine kaynaklık eden tüm seslere armağan olsun. Şimdilik yazdıklarım daha sonra yazacaklarıma örnek niteliğinde olmalı diyorum. Çünkü, bir şehrin en önemli sesleri o şehrin halkının kültürünü sahaya taşıyanlardır. Bana göre bu isimler en önemli isimlerdir. 

Ganime Kızılateş 21.01.2024 yılında Ankara’da öldü ve Karşıyaka mezarlığında toprağa verildi. Ruhu şad olsun ablamın. 

Ganime Kızılateş Kaynaklı,

Ardahan Türküleri Kitabına Aldığımız Türkü Sözleri.
*****

Ağ Çalının Dibinde. 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime & Cengiz Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur. 

(Bağlantı)
Ağ çali karaçali
Sari papucum nalçali
Sevdiğim gelin olmuş
Bohçalidir bohçali 

Ağ çalinin dibinde
Yilana bak yilana
Sevdiğim gelin olmuş
Dünyaya bak dünyaya 

(Bağlantı) 

Ağ çalinin dibinde
Koyuna bak koyuna
Sevdiğim gelin olmuş
Boyuna bak boyuna 

(Bağlantı) 

Ağ çalinin dibinde
Kuziye bak kuziye
Sevdiğim gelin olmuş
Yaziye bak yaziye 

(Bağlantı)
*****
Arpalar Orak Oldu 

Yöre: Göle/Hoşdülbend  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Arpalar orak oldu
Yar yolu ırak oldu
Yollara baka baka
Gözlerim karık oldu 

Elimde sarı kağıt
Dilimde döner ağıt
Gel yarim buluşalım
Dertliye derman dağıt 

Pencere perde perde
Yenice düştüm derde
Ayrılık neydi bilmem
Şimdi de gitmez serde
*****
Atlı Gelir 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime & Selçuk Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Atlı gelir horba ile
Peyniri yedi torba ile 

Atlı gilde yedıh bişi
Atlının işi hırhız işi 

Atlı durur ezme ile
Kahve içti cezve ile 

Atlı el atına biner
Atlı gider yaya döner 

Bu atlıyla nedir işim
Atlı sana vursun hışım
*****
Bacaya Sepet Koydum 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Bacaya sepet koydum             Le esmer le le şirine
İçine hep ot koydum              Le esmer le le şirine
Yarim gurbete gider               Le esmer le le şirine
Azığını dut koydum               Le esmer le le şirine 

Bacada kuş yayılır                  Le esmer le le şirine
Kuşlara yem koyulur              Le esmer le le şirine
Ha bu köyün içinde               Le esmer le le şirine
Babam ağa sayılır                  Le esmer le le şirine 

Bacaları çevirme                   Le esmer le le şirine
Yönün öte çevirme              Le esmer le le şirine
Beni gördüğün zaman          Le esmer le le şirine
Başın öne devirme               Le esmer le le şirine 

Bacalarda saz olur                 Le esmer le le şirine
Gül açılır yaz olur                 Le esmer le le şirine
Ben yarime gül demem         Le esmer le le şirine
Gülün ömrü az olur             Le esmer le le şirine
***** 

Celaloğlan Damda Yatar (Celaloğlan Ağıtı) 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Celaloğlan damda yatar
Yorğanıni yeller atar
Ne yatarsın Celaloğlan
Nişanlıni eller satar

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Çift kapiler kilitliydi
Celaloğlan öksüz idi
Beş kardaşın küçügiydi

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Ne yokuşun dibindeyim
Ne yenişin başındayım
Bana dulluk yakışır mı
Daha on beş yaşındayım

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Aşahdan geliyor deve
Gevişini geve geve
Ben de yeni gelin oldum
Celalgilin böyük eve

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Babam gurbet elden geldi
Bütün millet bize doldi
Dediler ki celal öldi
Uyan Celaloğlan uyan

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Evlerinin önü yonca
Yonca bitmiş diz boyunca
Bu yoncayı kim biçecek
Celaloğlan olmayınca

        Uyan Celaloğlan uyan
        Uyanda göksüme dayan 

Gel Hanım Gel Canım 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime & Selçuk Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Gel hanım gel canım gel gidek bize
Açılmış gülleri der gidek bize

Gel hanım gel canım evlenek biz de
Gerdana altıni diz gidek bize 

Gel hanım gel canım gel gidek bize
Beline kemeri tak gidek bize

Gel hanım gel canım gel gidek bize
Eline kınalar yak gidek bize
***** 

Gökteki Teraziler 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Gökteki teraziler
Gönül yari arzular
Alnımıza yazmişler
İnce ufak yaziler 

Gökte yıldız beş olur
Seven gönül hoş olur
Hiç darılma kaynana
Oğlun bana eş olur 

Göklerin yıldızı var
Ellisi var yüzü var
İki gönül bir olsa
Ellerin ne sözü var 
*****
İndim Dereye 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

İndim dereye taş bulamadım
Kendime uygun eş bulamadım 

İndim dereye dere derindi
Suyundan aldım suyu serindi 

Yürüdüm indim yoldan aşaği
Belime bağladım Acem kuşaği 

Altun yüzüge kaş bulamadım
Sari saçlarıma taç bulamadım 

Altın yüzügümün rengi bozuldi
Sarı saçlarım tel tel çözüldi 

Derenin yolu düz olur gider
Bu sevda dillere söz olur gider
***** 

İndim Geldim (Oğlan Oğlan) 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Oğlan oğlan         İndim geldim bağından
Canım oğlan        İndim geldim bağından
Oğlan oğlan         Orocudum susadım
Canım oğlan        Orocudum susadım
Oğlan oğlan         Bir su ver dudağından
Canım oğlan        Bir su ver dudağından 

Oğlan oğlan         Gidiyom gidemiyom
Canım oğlan        Gidiyom gidemiyom
Oğlan oğlan         Gönlümü güdemiyom
Canım oğlan        Gönlümü güdemiyom
Oğlan oğlan         Sevdim terk edemiyom
Canım oğlan        Sevdim terk edemiyom 

Oğlan oğlan         Giderim bende bende
Canım oğlan        Giderim bende bende
Oğlan oğlan         Bir arzum vardır sende
Canım oğlan        Bir arzum vardır sende
Oğlan oğlan         Hiç insaf yok mu sende
Canım oğlan        Hiç insaf yok mu sende
***** 

Kağızman’ın Bağında 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime & Güllü Kızılateş
Derleyen: Selçuk Murat Kızılateş Notalayan: Gökhan Temur 

Kağızman’ın bağında
Turnam ne hoş ötersin
Turnam ne hoş ötersin
Sesi sese katarsın 

Turnamın kanadı düz
Boynunda ayla yıldız
Boynunda ayla yıldız
Rengini nerden aldız 

Turnam kanadın sarı
Yolu eyledik yarı
Yolu eyledik yarı
Gidek Göle’ye barı 

Turnamın kanadına
Vurulmuşum adına
Vurulmuşum adına
Ellerin inadına 

Turnam kanadın yandan
Seni severim candan
Seni severim candan
Gel gidek Kağızman’dan
***** 

Kağızman’ın Bağları 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Kağızman’ın bağları
Dumanı da sarmış dağları 

Kağızman’ın yazları
Nar kokuyor kızları 

Kağızman bir ocaktır
Gülü de deste kucaktır 

Bu gelin haralıdır
Göle’nin maralıdır 

Köprüden geçti gelin
Saç bağı düştü gelin 

Kağızman’da yar seven
Cennet yüzü görmesin
***** 

Karanfil Neden Olur 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Karanfil neden olur         Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Dökülür den den olur     Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Ben bu dertten ölürsem   Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Sebebim senden olur      Ona yanarım anam ona yanarım
                                       Sevdim alamadım hele yanarım 

Karanfilim üç katar         Ona yanarım anam ona yanarım
                                       Sevdim alamadım hele yanarım

Üçü de ağır tartar          Ona yanarım anam ona yanarım
                                     Sevdim alamadım hele yanarım

Ağlasana gözlerim         Ona yanarım anam ona yanarım
                                     Sevdim alamadım hele yanarım

Yar koynunda el yatar     Ona yanarım anam ona yanarım
                                       Sevdim alamadım hele yanarım 

Karanfil koydum suya     Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Can kurban usul boya     Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

On beşinde yar sevdim    Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Sarmadım doya doya       Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım 

Karanfilin gulhari          Ona yanarım anam ona yanarım
                                    Sevdim alamadım hele yanarım

Yolu eyledim yari          Ona yanarım anam ona yanarım
                                    Sevdim alamadım hele yanarım

Geçtim yar kapısından     Ona yanarım anam ona yanarım
                                        Sevdim alamadım hele yanarım

Demedi gel yukari         Ona yanarım anam ona yanarım
                                    Sevdim alamadım hele yanarım
***** 

Kız Pınar Başında 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Kız pınar başında testi doldurur
Testinin üstüne güller kondurur
Geleni geçeni yakar yandırır 

Kız sen kimin kızı kaşların kara
Alem altın tarak saçların tara
Verem gümüş kemer beline bağla 

Kız sen bu yaylayı yaylayamazsın
Derindir gölleri boylayamazsın
Bu sevda ağırdır kaldıramazsın 

Kız sana bahçeye gel demedim mi
Gel demedim mi gel demedim mi
Yetişmiş ayvada ye demedim mi
***** 

Kızıl Kaya Dibinde 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Kızıl kaya dibinde
Kızla oynaş oynadım 

Oynaşımi gördüler
Bege haber verdiler 

Begden atli döşendi
Önüme keklik boşandi 

Keklik keklik ne ister
Bir kınalı kuş ister 

Kuşi vurdum uçurdum
Yeddi deniz geçirdim 

Oy lili oy lili can
Bilirim kuş dili can 

Kuş diliyle söylesen
Bu gönlümü eylesen
***** 

Köye Davulcu Gelecah (Leyla) 

Yöre: Göle  Kaynak, Söz: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Köye davulcu gelecah
Leyla’yi gelin edecah

Davulcu şabaş diyecah
Leyla’yi alıp gidecah 

Leyla saçın al etmişler
Boyunu hilal etmişler

Leyla’yi gelin götürüp
Selçuk Beye yar etmişler 

Leyla köyünden geçmişler
Soğuk suyundan içmişler
***** 

Mezerlikte Gül Biter 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Mezerlikte gül biter        Emman emman
Gül biter bülbül öter      Halım yaman
Sen orada ben burada     Emman emman
Bunca ayrılık yeter         Halım yaman 

Mektup yazdım yaz idi    Emman emman
Kalemim kiraz idi          Halım yaman
Daha çok yazacaktım      Emman emman
Mürekkebim az idi         Halım yaman 

Mektup yazdım kış idi     Emman emman
Kalemim gümüş idi        Hayım yaman
Daha çok yazacaktım      Emman emman
Parmaklarım üşüdi         Halım yaman
***** 

Ördek Göle Dal da Gel 

Yöre: Göle/Hoşdülbend  Kaynak: Ganime & Yudagül Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Ördek göle dal da gel             Elvanem ilvanem
Ördek göle dal da gel             Şekerem şirvanem

Yardan haber al da gel            Elvanem ilvanem
Yardan haber al da gel            Şekerem şirvanem

Eğer yar uykudaysa                Elvanem ilvanem
Eğer yar uykudaysa                Şekerem şirvanem

Sahatını çal da gel                 Elvanem ilvanem
Sahatını al da gel                   Şekerem şirvanem 

Ördek dalda dal yerde             Elvanem ilvanem
Ördek dalda dal yerde             Şekerem şirvanem

Bülbül ötmez her yerde           Elvanem ilvanem
Bülbül ötmez her yerde           Şekerem şirvanem

Felek ayırdı bizi                    Elvanem ilvanem
Felek bizi ayırdı                    Şekerem şirvanem

Yar gurbette ben burda           Elvanem ilvanem
Yar gurbette ben burda           Şekerem şirvanem 

Ördeğim gölde kaldı               Elvanem ilvanem
Ördeğim gölde kaldı               Şekerem şirvanem

Gözlerim yolda kaldı              Elvanem ilvanem
Gözlerim yolda kaldı              Şekerem şirvanem

Felek evin yıkılsın                 Elvanem ilvanem
Felek evin yıkılsın                 Şekerem şirvanem

Muradım dilde kaldı               Elvanem ilvanem
Muradım dilde kaldı               Şekerem şirvanem
***** 

Samavarım Söküldi 

Söz: Ganime Kızılateş     Müzik: Geleneksel
Derleyen: Selçuk Murat Kızılateş Notalayan: Gökhan Temur 

Samavarım söküldi         Here vallah
                                Vallah billah

Çayım yere döküldi        Here vallah
                                Vallah billah

Selçuk Beyin atlısi         Here vallah
                                Vallah billah

Ankara’ya döküldi          Here vallah
                                Vallah billah 

Köyden bir gelin aldım    Here vallah
                                Vallah billah

Atliyi yola saldım          Here vallah
                                Vallah billah

Leyla gelin olunca          Here vallah
                                Vallah billah

Kurbanlar keser oldum    Here vallah
                                Vallah billah 

Ankara’nın taşlari          Here vallah
                                Vallah billah

Çok serindir kışlari        Here vallah
                                Vallah billah

Bütün dünyayı yakar       Here vallah
                                Vallah billah

Leyla kızın kaşlari          Here vallah
                                Vallah billah 

Ankara’da evimiz           Here vallah
                                Vallah billah

Çok uzaktır köyümüz      Here vallah
                                Vallah billah

Leyla’nın bir tarafi         Here vallah
                                Vallah billah

Yine bizim soyumuz       Here vallah
                                Vallah billah
***** 

Tarlayi Sardi Davar (Kürdoğlu) 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Selçuk Murat Kızılateş Notalayan: Gökhan Temur 

Tarlayi sardi davar
        Kürdoğlu havar havar

Tarlayi sardi davar
        Begoğlu sende ne var

Havar demekte ne var
        Kürdoğlu havar havar

Havar demekte ne var
        Begoğlu sende ne var 

Kürdün oğlunun kaşlari
        Kürdoğlu havar havar

Kürdün oğlunun kaşlari
        Begoğlu sende ne var

Çekilmiş yaya benzer
        Kürdoğlu havar havar

Çekilmiş yaya benzer
        Begoğlu sende ne var 

Çal oğlan çal kavali
        Kürdoğlu havar havar

Çal oğlan çal kavali
        Begoğlu sende ne var

Çimene dök davari
        Kürdoğlu havar havar

Çimene dök davari
        Begoğlu sende ne var 

Çimen davarsız olmaz
        Kürdoğlu havar havar

Çimen davarsız olmaz
        Begoğlu sende ne var

Çoban kavalsız olmaz
        Kürdoğlu havar havar

Çoban kavalsız olmaz
        Begoğlu sende ne var
***** 

Yağmur Yağar 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Yağmur yağar hışır mışır
Kız hanım eteklerin döşür 

Yağmur yağar örtmelere
Dünya kalmış yetmelere

Yağmur yağar taş üstüne
Kız oturma taş üstüne 

Yağmur yağar ince ince
Kız ölürüm görmeyince 

Yağmur yağar seller akar
İki gözüm sana bakar
***** 

Yar Mendil Mendil 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Yar mendil mendil mendil         Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Kaldır kolların indir               Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Al beni yatağına                    Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Sar kolların boynuma              Gede meloy can
                                               Guro peloy can 

Yoldan gelen yolcuyum            Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Hem yorgun hem de acım         Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Eller ne derse desin               Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Bende sana muhtacım             Gede meloy can
                                               Guro peloy can 

Ay dolanır ışıktır                   Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Yüküm şimşir kaşıktır             Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Aldırma el sözüne                 Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Gönül sana aşıktır                 Gede meloy can
                                               Guro peloy can 

Mendil aldım on beşe             Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Yuydum serdim güneşe            Gede meloy can
                                               Guro peloy can

Senden ayrı kalınca                Gede meloy can
                                           Guro peloy can

Yürek düştü telaşe                 Gede meloy can
                                               Guro peloy can
***** 

Yaylalar Otlanacak (A Kız) 

Yöre: Göle  Kaynak: Cengiz & Ganime Kızılateş
Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Yaylalar otlanacak  A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda

Sütleri tatlanacak   A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda 

Sevdim yayla kızını A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda

Süremedim izini    A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda 

Bu derenin uzunu  A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda

Aldım emmi kızını A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda 

Ettim gönül yıldızı A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda

Ettim gönlüm yıldızı      A kız yayla yayla da yayla
Bir kız sevdim yaylalarda 
*****
Kalkın Turnam! 

Göle yöresi çeşitlemesi

Kaynak Ganime Kızılateş… 

Tercan ellerinden kalkın sökülün
Benden yare selam edin turnalar
Gökyüzünden kıvrım kıvrım bükülün
Benden yare selam edin turnalar 

Geçin Horasan'ı edin niyazı
Uğraman Pasine geç gelir yazı
Erzurum dinlesin Kerem’in sazı
Benden yare selam edin turnalar 

Meskan tutun bizim elin dağını
Yuva bilin Şah babamın bağını
Gurbette tükettim gençlik çağını
Benden yare selam edin turnalar 

Turnam aşılmalı o Gavur Dağı
Ol Hızır sormuştur hastayı sağı
Kerem Dede olmuş aşkın tutsağı
Benden yare selam edin turnalar 

Bağlantı:
Bir bölük iki bölük üç bölük turna
Tercan ellerinde durmasan durma
Konmayın yerlere akıyor seller
Çekilin havaya süzülsün teller 

Turnamın vatanı bahçeler bağlar
Yurdundan ayrılan ah çeker ağlar
Kerem’in meskeni kahveler hanlar
Söyle turnam söyle hastadır canlar
*****
Oldu mu? 

Göle yöresi çeşitlemesi
Kaynak Ganime Kızılateş… 

Yolum üste duran gelinler kızlar
Han Aslı’mı sizden gören oldu mu?
Ayrılık derdiyle yüreğim sızlar
Han Aslı’mı sizden gören oldu mu? 

Ayrı düştüm vatanımdan elimden
Bezer oldum yad ellerin dilinden
Birce dedim soram kızdan gelinden
Han Aslı’mı sizden gören oldu mu? 

Menim yurdum dağlar ile daş oldu
Mehebbet sırları desem faş oldu
Ağlamakdan yerim-yurdum yaş oldu
Han Aslı’mı sizden gören oldu mu? 

Dertli Kerem gurbetle atıldım
On beşinde bir kervana katıldım
Geda oldum elden ele satıldım
Han Aslı’mı sizden gören oldu mu?
***** 

Zöhre’m Gelmedi (Derbeder) 

Yöre: Göle  Kaynak: Ganime Kızılateş

Derleyen: Orhan Bahçıvan Notalayan: Gökhan Temur 

Seyr-i gülistana Kür kenarına
Neden eller geldi Zöhre'm gelmedi
Loğman-ı tabibin zer pınarına
Neden eller geldi Zöhre'm gelmedi 

Günde ben
Gölgede sen günde ben
Yılda kurban bir olur
Sana kurban günde ben 

Bele güzel yoktu Hanlar elinde
Akıllı kemallı sözler dilinde
Mecnun galdım sahraların çölünde
Neden eller geldi Zöhre'm gelmedi 

Gülenaz
Bülbüle naz güle naz
Zöhre’m benim halıma
Ağlayan çok gülen az 

Ab-ı Kevser akar güzeller sağı
Çığrışın bülbüller mest edin bağı
Zöhre Han Tahir'in çeşmi çırağı
Neden eller geldi Zöhre'm gelmedi 

Kime gidem
Kimim var kime gidem
Yarayı senden aldım
Dermana kime gidem
***** 

Kırmızı Gül!! 

Yöre:         Göle/Hoşdülbent

Kaynak:      Ganime Kızılateş 

Kırmızı gül demet demet
Yaşam değil bir alamet
Gitti gelmez o muhannet
Şöregel de balam kaldı
        Gülom nenni balam nenni
        Kefensiz gömdüm ben seni 

Kırmızı gül harman olsa
Derdimize derman olsa
Yaradan da ferman olsa
Şöregel de balam kaldı
        Gülom nenni balam nenni
        Kefensiz gömdüm ben seni 

Hezeli Gülom hezeli
Şöregel'in gül güzeli
Gül idin döktün gazeli
Şöregel de balam kaldı
        Gülom nenni balam nenni
        Kefensiz gömdüm ben seni 

Oyunu balam oyunu
Isıtamadım suyunu
Kim ölçtü biçti boyunu
Şöregel'de balam kaldı
        Gülom nenni balam nenni
        Kefensiz gömdüm ben seni
*****
Not: »Kırmızı Gül adıyla bilinen bu ezgi sözlerin bir başka çeşitlemesinde ise “Şol Revan’da balam Kaldı” diye söyleniliyor. Revan Hanlığının dağılışı ve Ravan göçlerini anlatan bir ağıttır deniliyor.«
******
Ardahan Ağıdı! 

Ardahan'ı dağıtdılar
Beylerini çağırtdılar
On bin altın derc etdiler

            Yandın günahdan Ardahan
            Yandın fizahdan Ardahan 

Bazıleri kaçdı gece
Karlı dağlar aşdı gece
Kimi zeher içdi gece

            Ne günler gördün Ardahan
            Hanı şenli gün Ardahan 

Nazlı nazlı kız gelini
Kazaklar bükdü belini
Tipiler tutdu yolunu

            Kız gelin hanı Ardahan
            Yetim meskeni Ardahan 

Cami mescid dolu şivan
Onda kuruldu bir divan
Kırdı nası Aqop İvan

            Hanı zenginler Ardahan
            Misafir seven Ardahan 

Namehremden kaçar kızlar
Kazaklar'ı görüb sızlar
Kaç ha kaç oldu o düzler

            Neler gördün sen Ardahan
            Oldun hep viran Ardahan 

Bele m'olur dünya işi
Kan götürdü bütün leşi
Görülmüşdü kara düşü

            Yakdın alemi Ardanan
            Dermansız derdli Ardahan 

Kırdılar bütün erleri
Kanı doldurdu yerleri
Soldu açılmış gülleri

            Saraldın soldun Ardahan
            Bize derd oldun Ardahan 

Bin dokuz yüz hem on beşin
Malumdur oldu bu kışın
Bir Mevla'ya kaldı işin

            Dili duada Ardahan
            Kalıbdır oda Ardahan
***** 

Ben Kars'a Dükkan Açtım 

Ben Kars'a dükkan açtım
Her yana haber saçtım
Bunca güzel içinde
Yar deyi seni seçtim

            Hezale yerli yerli
            Delale yerli can 

Sivin köyün şaşkını
Olmuş sevda düşkünü
Baş açık yalın ayak
Halay çeker kış günü

            Hezale yerli yerli
            Delale yerli can 

Sivin'in önü düzdür
Ezdir güzelim ezdir
Sevda dedikler şey
Yürekte yanan közdür

            Hezale yerli yerli
            Delale yerli can 

Yar anası haladır
Sevda başa beladır
Halanın düşkünlüğü
İki parça maladır

            Hezale yerli yerli
            Delale yerli can
***** 

Çam Beşiğe Koyunca 

Çam beşiğe koyunca
Nenni dedim doyunca
Ağ kundaklar içinde
Uyur karnı doyunca 

Nenni deyim yatasın
Kızıl güle batasın
Kızıl gül gölgesinde
Derin uyku tutasın 

Kızıl gül oymak oymak
Hemi yağ hemi kuymak
Ay balam bir bakmaynan
Olur mu sana doymak 

Kızım güldür açılır
Hanemize saçılır
Hemi bal hemi şerbet
Benim yavrum içilir 

Kızıl gül dane dane
Açılır yane yane
Babası gelsin görsün
Benim yavrum bir dane 

Kızıl gülüm kırmızı
Çekilir gülün nazı
Büyüsünde görsünler
Köyün bir tane kızı
***** 

Dandini Dandini Analı Bebek 

Dandini dandini analı bebek
Elleri kolları kınalı bebek

Dandini dandini dasdana
Danalar girmiş bostana 

Kov bostancı danay
Yemesin lahanayı 

Dana bağda salkım yer
Benim yavrum lokum yer 

Dandini dandini bicili bebek
Elleri kolları ciclii bebek 

Dandini dandini dadası gelsin
Akşama eve babası gelsin 

Dandini dandini analı bebek
Elleri kolları kınalı bebek
***** 

Hoppala Oğluma Yaz Geldi 

Hoppala oğluma yaz geldi
Çarşıya kiraz geldi
Aldım üç okka kiraz
Dedi ana az geldi 

Hoppala oğluma hoppala
Day day durmaya çabala
Çarşılar açık bugün
Dayısı gitmiş top ala 

Dayday dur dayın gelsin
Başka da neyin gelsin
Dayının ceplerinden
Şekerden Payın gelsin 

Hoppala oğluma hoppala
Day day durmaya çabala
Çarşılar açık bugün
Dayısı gitmiş top ala
***** 

Kervan Geliyor Ucudan 

Kervan geliyor ucadan
Duman tütüyor bacadan
Allah nazardan saklasın
Muskalar aldım hocadan

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Nenni dinlersin yatınca
Derin uykuya batınca
Muradını versin Allah
Ömrün kemale yetince

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Nennin deyirem yatasın
Al kızıl güle batasın
Büyyüp adam olunca
Ata sözünü tutasın

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Akşamınan güneş battı
Uykusuzluk cana yetti
Benim yavrumun babası
Uzak gurbetlere gitti

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Nenni deyim günde ben
Gölgede sen günde ben
Yılda bir kurban olur
Sana kurban günde ben

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni
***** 

Köyler (Ağam Dere Düzleri) 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzler
Arpaşen’in kızları Arpaşen’in kızları
Arpa rengi yüzleri arpa rengi yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Altınbulak kızları Altınbulak kızları
Çarık çorap yüzleri çarık çorap yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Sinotlu’nun kızları Sinotlu’nun kızları
İs kokuyor yüzleri is kokuyor yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Sivinli’nin kızları Sivinli’nin kızları
Çopur çopur yüzleri çopur çopur yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Aburlu’nun kızları Aburlu’nun kızları
Durgun durgun yüzleri durgun durgun yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Gülistan’ın kızları Gülistan’ın kızları
Çamur çamur yüzleri çamur çamur yüzleri 

Ağam dere düzleri paşam dere düzleri
Yayılır öküzleri yayılır öküzleri
Hoşdülbent’in kızları Hoşdülbent’in kızları
Ayna tabak yüzleri ayna tabak yüzleri
***** 

Nenni (Benim Yavrum Al Olacak) 

Benim yavrum al olacak
Al petekte bal olacak
Felek zulmunu salanda
Anasına dal olacak

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Ben yavruma can demişem
Özüne kurban demişem
Hele dal derin uykuya
Sabaha uyan demişem

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Yatağı serin balamın
Nennisi narin balamın
Mevla’dan dilerim olsun
Uyukusu derin balamın

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Kervan gelir eşe eşe
Yüce dağlar aşa aşa
Ana dileği kabuldur
Ayağın deymesin taşa

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni 

Bir ay doğuyor yüceden
Şavkısı iner bacadan
Bugün biraz derin uyu
Az uyudun dün geceden

            Nenni benim kuzum nenni
            Nenni iki gözüm nenni
***** 

Nenni Balam Uyuyacak 

Nenni balam uyuyacak
Uyudukça büyüyecek
Tıpış tıpış yürüyecek
Eeee eee nenni nenni 

Benim balam göy çiçek
Uyuyup da büyüyecek
Tıpış tıpış yürüyecek
Eeee eee nenni nenni 

Nenni balam n’olacak
N’olacak he n’olacak
Büyük adam olacak
Eeee eee nenni nenni 

Nenni Dedim Dalıncak 

Nenni dedim dalıncak
Çam tahtadan salıngaç
Halası allı turna
Dayısı da kırlangıç 

Nenni dedim dilledim
Ağ kundağın elledim
Uykular gelsin diye
Beşiklerin salladım 

Nenni dedim uyusun
Uyusun da büyüsün
Anasının ardında
Tıpış tıpış yürsün
***** 

Nenni Deyim Balama 

Nenni deyim balama
Şeker tuttum balama
Ağzına tatlar gelsin
Boş çaputu yalama 

Ağ kundak ağlan balam
Dalıma bağlan balam
Yeğin düşman çatlasın
Kız değil oğlan balam 

Nenni dinle ay balam
Günlerini say balam
Vakti zaman gelince
Duracak day day balam 

Nenni yoldaşım balam
Babam kardaşım balam
Şu yalancı dünyada
Ekmeğim aşım balam
***** 

Oğlandır Oktur 

Oğlandır oktur
Bir külek boktur
Atın kapıya
Faydası yoktur 

Kızdır nazdır
Bin altın azdır
Bin daha getir
Gel kızı götür 

Oğlan atılmaz
Bala katılmaz
Çarşı pazarda
Pula satılmaz 

Kızım haralı
Dağlar maralı
Kızımı alan
Gelsin paralı ...

 

Hazırlayan:
Orhan Bahçıvan »Halis Kızılateş«.

Ardahan Türküleri...