Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa!
Efsane Kars Karşılaması, »Ata Barı«
Oktay Ekinci'nin Anısına Saygıyla.
Hoş Gelişler Ola adıyla ülke çapında bilinen ve söylenilen
bu »Kars Karşılama Havası« son
günlerde epeyce tartışma konusu olmuştur. Bu tartışma konusu bilinen siyası
tartışmaların içinde yer alan kısır döngüden ibarettir.
Günümüzde şiirin ve ezginin asli yapısına bakmadan kulak
dolgusuyla varılan yorumlar ne derece doğrudur bilemiyorum. Ancak bir başka
konu daha var ki, bir şarkının, bir marşın, bir türkünün bir başka dilde
okunmasına bakarak o konu hakkında kesin karara varmak biraz saflık olmaz mı?
Bir ezginin, söz döşeme sistemine bakılmaksızın, ezgi olarak ana makam yapısı
incelenmeden, hangi kaynaktan
beslendiği, hangi ana makamdan renk aldığı bilinmeden üstünkörü bir benzetmeyle
sorun geçiştirilemez.
Osmanlı döneminde ve daha sonraki cumhuriyet döneminde Kars
Şehrine ziyaret amaçlı olsun ya da başka amaçla olsun, gelen devlet adamlarına,
paşalara, komutanlara dahası önemli kişilerin hemen hemen hepsine, şiirler
yazılıp türküler, marşlar bestelenmiş ve armağan edilmiştir. Bu isimlerden
bazılarını yazalım. Kars Paşası aynı zamanda Namık Kemal’in dedesi olan
Abdullatif Paşa, Mehralı Paşa, Nuri Paşa, Kazım Karabekir Paşa, Halit Paşa,
Mustafa Kemal Paşa ve daha niceleri için marşlar yazılmıştır. Yerel kültür bu
konuda yüzlerce esere sahiptir. Bu iki eserde o yüzlerce eserlerin içinde yer
alır. Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa ise bazı kaynaklarda »Ata Barı« olarak
isimlendirilmiştir.
Bu yazılan marşların benzek olanları vardır, benzek
olmayanları da vardır. Ezgileri türkü olanları vardır. Ağıt nitelikli olanları
vardır. Destan türü olanları da vardır. Destan türü derken, Yöremizde bilinen
ve aşıkların sözüyle, sazıyla destanlaşan kahramanlardan da söz açmak
gerekiyor. Bu kahramanlar sırayla yazılırsa Küroğlu'ndan Köroğlu'na, Kaçak
Nebi'den, Settar Han'a, Şeyh Şamil'den Mehrali Bey'e bir şecere uzanır ki, bu
şecere üstünden gelip geçen ve destanlaşan bu kahramanların içinde var olan Genç
Osman Destanı’nı da saymak gerekiyor.
Bizim
kültürümüzde, konuk karşılama olayı, çok önemli bir yere sahiptir. Yazın
dünyamızda bu konuyu işleyen binlerce şiir, masal, öykü, Destan, türkü, marş ve
söyleşiler, atışmalar, fıkra ve söylenceler geniş bir alana sahiptir. Aşık
havaları içinde çokça rastladığımız ve çok iyi bildiğimiz bir konudur. Aşıklardan
Kars'a Hoş geldiniz karşılaması bugünlerde bile canlılığını sürdürüyor. Bu ezgi türüne »Karşılama Havaları« deniliyor. Bu adla bilinen, değişik ezgilerle
oyun havalar yerel kültürümüzde önemli bir yer tutar.
Bu konuyu biraz açalım, ülkemizde bilinen karşılama
havalarına Birkaç örnek isim yazalım. Kars Karşılaması, Ardahan Karşılaması,
Erzurum Karşılaması, Giresun Karşılaması, Trakya Karşılaması, Tekirdağ
Karşılaması,
Antep Karşılaması, Urfa Karşılaması yer ve yöre adlarıyla olur da, başka adla olmaz mı, Gelin Karşılaması,
Damat Karşılaması, Atlı Karşılaması gibi birçok isim yazmak mümkündür. Dedik ya
kültürümüzde çok önemli bir yere sahiptir karşılama havaları.
Yöremizde bu tür karşılamalar çok sesli törenlerle olur. Bu
çok seslilik zaman olarak seri şekilde geçiştirilir. Protokol gereği olması
istenen gösteriler içinde, Yöre aşıkları olur, yerel halk oyunları olur,
şiirler, türküler, marşlar olur, yöre halkı kesinlikle olur ve okul öğrencileri
tamamen getirilir. Tören gereği öğrenciler şiirler okurlar. Bayrak sallayıp,
marşlar söylerler. Hep bir ağızdan gelen konuğa, »şehrimize hoş geldiniz« diye bağırırlar. Bu tür seslenişten sonra,
yöre ekibi devreye girer. Şehrimize gelen konukların adıyla türküler söylerler.
Aşıklar o esnada irticalen konuk gelen şahsın adına eserler üretirler. Benim
şahsen merak ettiğim konu o günkü aşıkların söylediği türküler neden elimizde
yoktur. Törene katılan aşıkları neden bilmiyoruz.
Kars şehrine gelen kişi Mustafa Kemal Paşa olunca, ister
istemez yapılan tören önemlidir. Törende söylenilen sözler, seslendirilen
şiirler, okunan türküler, oynanan
oyunlar daha bir başka önem kazanır. Doğal olarak bu böyledir.
Biz gelelim konumuz olan »Hoş Gelişler Ola« ezgisine. Hoş geldin sözü konuk gelen her insana
söylenilen bir karşılama sözüdür. Bu söz her konuk için söylenilir. Dolayısıyla
bizim sözünü edeceğimiz »marş« diye bilinen, bizim ise türkü dediğimiz esere
gelelim. Konu itibarıyla eser benim aşağıda sunacağım şekliyle beş çeşitlemesi
olan bir eser. Bu beş çeşitlemede bilinir ve söylenilir. İşin özü şu, şiir daha
önce yerel gazetede yayınlanmıştır. Daha sonra bu şiire uygun bir beste
bulunmuştur. Beste özel bir beste değildir. Kars yöresinde bilinen ve
söylenilen bir tekil oyun türküsünün ezgisi üstüne döşenen sözlerdir. Marş
değildir, karşılama havasıdır. Bu bilindik havanın kendine has makam adını da
yazalım. Bu makamla söylenilen onlarca ezgi vardır.
Olum Boyun Gurbanı
Makamı: Rast
Usul: Türkü / Yürük
Semai
»Olum boyun
gurbanı / sensen Şeki ceyranı
Gara gözün garası
/ oda eşkin fermanı«…
Sözü edilen makamın üstüne monta edilmiştir olay bundan
ibarettir. Zamanla beş ya da altı değişik çeşitlemesi oluşmuştur. Kanımca iyi
bir tarama yapılırsa belki, daha da çok çeşitlemesi buluna bilinir. Halk
yazınında bu mümkündür.
Bu konuyu da böylece geçtikten sonra biz gelelim »Atatürk’ün Yurt Gezileri« adlı kitapta
verilen tarih sıralaması içinde sadece Kars ile ilgili olan bölüme yani
Erzurum, Pasinler gezisine ek olarak, Sarıkamış, Kars gezisine göz atalım.
»Atatürk’ün Yurt Gezileri:
30 Eylül - 4 Ekim 1924: Erzurum
4 Ekim 1924: Erzurum’dan hareketle saat 18.00’de Sarıkamış’a
gelişi
4 - 6 Ekim 1924: Sarıkamış
6 Ekim 1924: Sabah Sarıkamış’tan hareketle öğlen Kars’a
gelişi, akşam 21.00’de tekrar Sarıkamış’a hareketi
7 - 8 Ekim 1924: Sarıkamış
8 Ekim 1924: Sarıkamış’tan hareketle öğleden sonra Erzurum’a
dönüşü
9 Ekim 1924: Erzurum«.
[i]
Konu her yerde yazıya alınmıştır. Birçok kişinin anılarında
vardır. Karşılama töreninde bulunulanların isimleri tüm yazılı kaynaklarda
bulunuyor. Tören sonu Mustafa Kemal Paşa’nın oyun oynayan yöre ekibine ve
türküyü çalıp söyleyen sanatçılara armağanlar vermesi de ayrıca yazılı kayıtlarda
vardır. Detaylara girmeden türkünün hikâyesine gelelim. Bu türkünün oluşumunu
en güzel anlatan kanımca Oktay Ekinci’dir. Yazının bu bölümünü tümüyle Sayın
Oktay Ekinci’nin yazısını kopyala yapıştır sistemiyle yazının içine alıyorum. Amaç
ben bildim, ben yazdım değil, amaç en güzel kim anlatıyorsa onu gündeme
taşımak. Bence Sayın Oktay Ekinci konuyu en güzel anlatanlardan birisidir.
»Bugün “Zafer Bayramı”- mız... Bağımsızlığımızın efsane
gününü kutlarken yurdun her yöresinde coşkuyla söylenecek türkülerimizden biri
de “Hoş Gelişler Ola, Mustafa Kemal Paşa”...Aynı zamanda “halk oyunu” olarak da
Atatürk sevgisini kuşaktan kuşağa taşıyan bu Kars türküsü acaba nasıl bestelendi?
Karslı halk müzisyeni, emektar akordeoncu Celal Baydak anlattı; ben de
okurlarımıza “bayram armağanı” olarak sunuyorum.
Azeri müziğiyle Türkünün sözlerini yazan gazeteci Mehmet
Türkel’in yazıhanesi, 60’larda Ekinci gazetesini çıkaran Cengiz Ekinci’nin matbaasından
dört dükkân aşağıdaydı... Atatürk’ün 6 Ekim 1924’te Kars’a geleceğini
öğrenince, Azeri lehçesinde şu şiiri yazmıştı:
Eskerin milletin
rehmin basırsen Kemal
Dâhisi gazisi
bilgisi sensen Kemal
Serfi inaz eyle bu
gademleri
Tebrik eyleriz
Kars’a gelmeni
Min sene yaşa
möhterem paşa
Baş eğip tamam
tebrik eyleriz...”
Mehmet Türkel
Şair gazetecinin müzikten anlayan kardeşi, bir şiir de
“beste”ye gelecek şekilde yazmasını isteyince, ünlü türkümüzün sözleri doğar:
Hoş Gelişler Ola »Orijinal
Sözler«
Makamı:
Rast
Usul:
Türkü Yürük Semai
Söz: Mehmet Türkel
Müzik: Tağı Oşenyüzen
Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa
Askerin Milletin Bayrağınla hür Yaşa
Arş Arş Arş İleri İleri Arş İleri Marş İleri
Dönmez Geri, Türkün Askeri
Sağdan Sola, Soldan Sağa
Al Da Bayrağı Düşman Üstüne
Eskerin Milletin Rehmin Basırsen Kemal
Dâhisi Gazisi Bilgisi Sensen Kemal
Serfi-İnaz Eyle Bu Gademleri
Tebrik Eyleriz Kars’a Gelmeni
Min Sene Yaşa Möhterem Paşa
Baş Eğip Tamam Tebrik Eyleriz
Böylece sıra artık “beste”lenmesine gelmiştir. Bunun için de
Kars’ta yaşayan Azerbaycanlı sanatçı “Hanenda Tagı Amca”ya başvururlar. Halk
arasında “Kör Tagı” denen halk müziği ustası, şiirdeki “ses”lerin ve
“vurgu”ların ünlü bir Azeri şarkıyı anımsattığını belirterek söylemeye başlar:
“Olum boyun
gurbanı / sensen Şeki ceyranı
Gara gözün garası
/ oda eşkin fermanı...”
Şarkının melodisi ile “Hoş Gelişler Ola...” öylesine
uyumludur ki aynı müziğin “devşirilerek” kullanılması önerisi hemen kabul
görür...
Yakında 77. yaşını karşılamaya hazırlanan Celal Baydak diyor
ki: “Her ikisini de dinlediğinizde, hem benzerliğini, hem de uyarlamadaki
güfteye ve anlamına uygun yeni katkıları hemen fark edersiniz...”
Nitekim Mehmet Türkel de bu sonuçtan heyecanlanınca, görev
sırası artık dönemin ünlü “akordeoncu”su Seyit ile “nağaracı” (def çalan)
İbrahim’in çalıp söylemelerine gelmiştir... Birkaç provadan sonra Ata’yı
karşılama konseri muhteşem olur... Müzisyenler arasında “Klarnetçi İsrafil” de
yer almış; kızlar oğlanlar geleneksel giysilerle oynamış; binlerce Karslı da
türküye “koro” olarak katılmıştır.«
[ii]
Bu alıntıdan sonra kanımca başka söz söylememek gerekiyor.
Ben sadece konuyu yeniden gündeme taşımak için böylesi bir yolu denedim.
Yazının içine alınması gereken bir başka yazı daha vardır ki, bu eserde Çırpınırdı
Karadeniz adıyla bilinen eser. Bu eseri de Kars Türk Ocağında Sayın Mustafa
Kemal Paşa için çalıp söylemişler. Kars türküleri arasında olması gereken bir
eser demekle yetineyim. Bu eserin uzun bir hikâyesi var, türkünün hikâyesini
buraya almayacağım. Sadece Mustafa Kemal Paşa’nın Kars gezisiyle ilgili olan
anlatısını alacağım. Bu alıntıda aynen kopyala yapıştır sistemiyle olacak.
1924 Pasinler depreminin ardından yanında Latife Hanım, Ali
Sait Paşa ve diğer devlet adamlarıyla Kars’ı ilk kez ziyarete gelen Atatürk’ü,
bütün halk, istasyonda karşılayarak bağrına basar. Kars Valisi İbrahim
Ethem Bey, Kars Mebusu Ömer Lütfü Bey, Halk Fırkası Reis-i Bekir Bey, Belediye
Reis-i Cihangiroğlu İbrahim Bey tarafından karşılanan Mustafa Kemal Paşa, saat
12.00 civarında Kars iline ulaşmıştır. Kars Türk Ocağı Temsil ve Musiki Heyeti ve tören sahasında
bulunan bütün ahali Atatürk’ü trenden inerken aşağıdaki şarkıyla karşılar ve Atatürk’ün
büyük ilgisini çekerler:
Yaşa bin yaşa Mustafa Kemal Paşa
Kahrolsun düşmanın hepisi
baştanbaşa.
Arş arş arş ileri,
ileri Arş ileri marş ileri
Dönmez geri
Türk'ün askeri, Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan
sağa
Elde bayrağın,
düşman üstüne, Hey, düşman üstüne…[iv]
Tören esnasında üç kişilik bir çalgı topluluğu: Tar: Abbas
Bey, Garmon: Seyit Bey, Def: Tagi Bey ile Türk Ocağı gençlerinden kurulu 12
kişilik bir koro tarafından seslendirilir. Koroda ise Mehmet Hüseyin Bey,
Settar Güldür Bey, Murtaza Bey, Zeynel Abidin Bey, Abdül Hüseyin Bey, Süleyman Gökdekli Bey, İbrahim Bey, Azamet Hanım,
İsmail Başaran, Hüseyin Bala ile Nadir ve Naki Beyler yer almaktadır.
Bütün şehir taklar ve çiçeklerle süslenmiş, istasyondan
vilayet konağına kadar yola halı döşenmiştir. Vilayet Konağı'ndaki öğle
yemeğinin ardından Türk Ocağı'nı ziyarete giden Gazi’ye ikinci bir eser ithaf
edilir. Bu eser sözleri Ahmet Cevat Bey (Genceli) tarafından yazılan ve
bizlerin “Çırpınırdı Karadeniz” adıyla bildiğimiz eserdir.
Makamı:
Hüzzam Türkü
Usul:
İkiz-aksak
Söz: Ahmet Cevat Bey (Genceli)[vi]
Bestesi: Üzeyir Hacı Beyli[vii]
Çırpınırdın Karadeniz / Bakıp Türk’ün bayrağına.
“Âh” diyerdin hiç ölmezdim, / Kapansaydım ayağına.
Uzak düşmüş dost elinden, / Yıllar var ki çarpar sinen,
Vefalıdır geldi giden; / Yol ver Türk’ün bayrağına!
İnciler dök gel yoluna, / Sırmalar düz sağ-soluna,
Fırtınalar dursun yana; / Selâm Türk’ün bayrağına!
Hamidiye ve Türk kanı, / Her birinin bitmez şanı,
Kazbek olsun yol kurbanı, / Eğil Türk’ün bayrağına.
Türk Eli’nden esen yeller, / Bana şiir selâm söyler!
Olsun bizim bütün eller, / Kurban Türk’ün bayrağına!
Bestesi Üzeyir Hacı Beyli ’ye ait olan bu eseri oturduğu
yerden dinleyen Atatürk, çok duygulanarak:
-Kafkasya’yı yakında Türkiye’ye dâhil edeceğim, deyince Türk
Ocağı Reisi Hamid Ersöz Bey gözyaşlarını tutamaz.«
[viii]
Gelelim bir başka belgeye onu da aynen aktaralım. Yukarıda
sözünü ettiğimiz
6 Ekim 1924: Sabah Sarıkamış’tan hareketle
öğlen Kars’a gelişi, akşam 21.00’de tekrar Sarıkamış’a hareketi ve Atatürk
ertesi gün "7 Ekim 1924" Kars gezisini anlatan ve Kars adına
emirlerini telgrafla ismet Paşa'ya şöyle bildiriyordu.
»Başvekil İsmet
Paşa Hazretlerine[ix]
06.10.1340 (06 Ekim 1924) sabahı trenle Sarıkamış'tan Kars'a
gittik. Kars'ta bütün halk köylerden arabaları ve azıkları ile gelen çiftçiler
ve garnizon aileleri tarafından pek samimi tezahüratta bulunuldu.
Kars Vilayeti kazaları ve (Oltu ile olur ve Şenkaya’yı da
içine alan) Ardahan Vilayeti davet ve arzı tazminat için Kars'a hususi heyetler
göndermişlerdi. Bütün serhad vilayetlerimizi görmeye vaktin müsait olmadığına
pek müteessirim.
Kars'ta Hükümet, Ticaret Odası, Belediye, Halk Fırkası, Türk
Ocağı ve Kız Mektebini ziyaret ettim. Sureti umumiyede gördüklerimden memnunum.
Bilhassa Türk Ocağı'nda kesif bir gençlik pek ziyade hassasiyet gösterdi ve
Latife Hanımefendiyi Ankara'da yakında yapılacak olan Türk Ocakları Kongresi
için, Türk Ocağı Kars şubesi Mümessili seçtiklerini arz ile kendilerine
memnuniyetle kabul ettirdiler.
93/1877 Savaş tazminatı yerine, Rus Çarlığına bırakılan ve
40 yıl düşmanlar elinde kalıp, 1915'te Rus ordusunun, 1918'de Ermenilerin
kırgınına uğrayıp, 1919-1920' de yine Ermeni mezalimine sahne olmuşken, 30 Ekim
1920'de Yeni Türkiye'mizin ilk askeri zaferiyle kurtularak, Anavatana yeniden
iltihak etmiş olmalarından ve vaziyeti hususiyeleri dolayısiyle Hükümetçe bu havaliye
fazla alaka göstermek icap etmektedir. Her yerden ziyade buralarda müdrik,
hassas, müteşebbis ve mahallin ihtiyaç ve icabatını takdir ve tatmine müktedir
bir idare makinesi tesisine lüzum vardır.
Duygulu anlar yaşandı. Anavatana
yeni katılmış olmalarından ve özel durumları nedeniyle hükümetçe bu bölgeye
fazla bir ilgi göstermek gerekmektedir. Buralarda anlayışlı, duyarlı, girişken
ve yerel ihtiyaç ve gereklerini takdir ve karşılamaya güçlü bir idare merkezi
kurulmasına zorunluluk vardır. Şimdiye kadar Kars’ta çoğunluğu vekil olmak
üzere dokuz vali gelip, geçmiş.
Kars’ta yaptığım incelemeye göre, on üç ev yıkılmış ve (85)
insan açıkta kalmıştır. Kısmen zedelenmiş evler de vardır. Hükümetçe ayrılan
iki bin liranın harcanmasından sonra gerekirse, Erzurum Zelzele Felaketzedeleri
Komisyonuna da yardım önereceğim.
Bugün 07.10.1340 Sarıkamış'ta kalarak. Yarın 08.10.1340,
Erzurum'a hareket edeceğim Efendim«
[x]
07.10.1340 (07 Ekim 1924)"
Reis-i Cumhur Gazi
Mustafa Kemal
Böylesi bir yazıda sadece benim sözlerim olsun istemezdim.
Gerekli olan notları aynen aktardım. Kanımca bu yazı sadece benim yazı değil
birkaç imzalı yazı olmuştur. Yazının sonunda iki isim vermeliydim. Biri benim
adım ikincisi de Oktay Ekinci olmalıydı diye düşündüm ancak küçük notla
kendisine teşekkürlerimi sunuyorum. Işıklar içinde uyumasını diliyorum..
Yazılmış ve yayınlanmış şiirin zaman içinde oluşan beş çeşitlemesi. Bu çeşitlemelerin beşi de aynı hava ile çalınıp söyleniliyor. Bu
hava Bir Kars türküsünün havasıdır bunu yazının içinde vermiştim. Bir kez daha
yazayım. Bu Kars türküsünün sözlerini de tam vereyim daha net bilinsin.
* * *
Hoş Gelişler Ola 1
Makamı:
Rast
Usul:
Türkü Yürük Semai
Söz: Mehmet Türkel
Müzik: Tağı Oşenyüzen
Eskerin milletin rehmin basırsen Kemal
Dâhisi gazisi bilgisi sensen Kemal
Serfi inaz eyle bu gademleri
Tebrik eyleriz Kars’a gelmeni
Min sene yaşa möhterem paşa
Baş eğip tamam tebrik eyleriz...
* * *
Hoş Gelişler Ola 2
Makamı:
Rast
Usul:
Türkü Yürük Semai
Söz: Mehmet Türkel
Müzik: Tağı Oşenyüzen
Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa
Askerin Milletin Bayrağınla hür Yaşa
Arş Arş Arş İleri İleri
Arş İleri Marş İleri
Dönmez Geri, Türkün Askeri
Sağdan Sola, Soldan Sağa
Al Da Bayrağı Düşman Üstüne
Eskerin Milletin Rehmin Basırsen Kemal
Dâhisi Gazisi Bilgisi Sensen Kemal
Serfi-İnaz Eyle Bu Gademleri
Tebrik Eyleriz Kars’a Gelmeni
Min Sene Yaşa Möhterem Paşa
Baş Eğip Tamam Tebrik Eyleriz
* * *
Hoş Gelişler Ola 3
Yöre Ekibi / Kars
Derleyen: Muzaffer Sarısözen
Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa
Askerin milletin bayrağınla çok yaşa
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne
Cephede süngüler ayna gibi parlıyor
Azeri Türkleri bayrak açmış bekliyor
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne
Parlayan yıldızın alemi tenvir eder
[xi]
Cumhuriyet bayrağı semalar içre süzer
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne
[xii]
* * *
Hoş Gelişler Ola 4
Makamı:
Rast
Usul:
Türkü Yürük Semai
Söz: Mehmet Türkel
Müzik: Tağı Oşenyüzen
Yaşa
bin yaşa Mustafa Kemal Paşa
Kahrolsun
düşmanın hepisi baştanbaşa.
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Elde bayrağın, düşman üstüne, Hey, düşman üstüne…
Cephede süngüler ayna gibi parlıyor
Azeri Türkleri bayrak açmış bekliyor
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Elde bayrağın, düşman üstüne, Hey, düşman üstüne…
Parlayan yıldızın alemi tenvir eder
[xiii]
Cumhuriyet bayrağı semalar içre süzer
Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Elde bayrağın, düşman üstüne, Hey, düşman üstüne…
* * *
Hoş Gelişler Ola 5
İstanbul Belediyesi Konservatuarı/Kars
Hoş gelişler ola ey meymenetli paşa
Askerin milletin devletinle bin yaşa
Serfiraz itdin bu kademleri
Mesut eyledin Kars'a gelmeyi
Hoş gelişlerin bu görüşlerin
Tebrik eyleriz tebrik eyleriz
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın Yunan üstüne
Cephede mitralyoz ayna gibi parlıyor
Şarkistan Türkleri sancak elde bekleyor
Marş marş marş askere kurban
Arş ileri dönmezler geri
Türk'ün askeri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın Yunan üstüne
[xiv]
* * *
Olam Boyun Kurbanı
Makamı: Rast
Usul: Türkü Yürük
Semai
Olum
boyun gurbanı / sensen Şeki ceyranı
Gara
gözün garası / oda eşkin fermanı
Öldürme
meni sevirem seni / Danış diline gurban
Şeker
lebine gurban / İnce beline gurban
Ay
menim maralım / Ay menim ceyranım
İncidir
dişin senin / Tapılmaz eşin senin
Eşkinden
ölürem men / Yoh mu insafın senin
Öldürme
meni sevirem seni / Danış diline gurban
Şeker
lebine gurban / İnce beline gurban
Ay
menim maralım / Ay menim ceyranım
Geyibsen
yeni moda / Salıbsan meni od’a
Kime
deyim derdimi / Kim yetişsin feryada
Öldürme
meni sevirem seni / Danış diline gurban
Şeker
lebine gurban / İnce beline gurban
Ay
menim maralım / Ay menim ceyranım
Garadır
gözün senin / Şirindir sözün senin
Öldürdün
meni ay gız / Yetmez mi nazın senin
Öldürme
meni sevirem seni / Danış diline gurban
Şeker
lebine gurban / İnce beline gurban
Ay
menim maralım / Ay menim ceyranım
* * *
Çırpınırdı Karadeniz
Makamı:
Hüzzam Türkü
Usul:
İkiz-aksak
Söz: Ahmet Cevat Bey »Genceli«
Bestesi: Üzeyir Hacı Beyli
Çırpınırdın Karadeniz / Bakıp Türk’ün bayrağına.
“Âh” diyerdin hiç ölmezdim, / Kapansaydım ayağına.
Uzak düşmüş dost elinden, / Yıllar var ki çarpar sinen,
Vefalıdır geldi giden; / Yol ver Türk’ün bayrağına!
İnciler dök gel yoluna, / Sırmalar düz sağ-soluna,
Fırtınalar dursun yana; / Selâm Türk’ün bayrağına!
Hamidiye ve Türk kanı, / Her birinin bitmez şanı,
Batum olsun yol kurbanı, / Eğil Türk’ün bayrağına.
Türk Eli’nden esen yeller, / Bana şiir selâm söyler!
Olsun bizim bütün eller, / Kurban Türk’ün bayrağına!
1 Mayıs 1918 Gence
Orhan Bahçıvan »Halis Kızılateş«
[i] Atatürk’ün Yurt
Gezileri adlı eserden aynen alıntıdır.
[ii] Oktay Ekinci,
»1952, Balıkesir-15 Ekim 2013 İstanbul« Aslen Karslı Türk mimar, öğretim
görevlisi, Mimarlar Odası eski genel başkanı. Kars Ardahan Iğdır Siyasal
Birikim Gazetesi Köşe yazarı… Ekinci, Cumhuriyet gazetesinde Çed Köşesi adlı
köşenin yazarıdır. 15 Ekim 2013'te İstanbul'da beyin kanamasına bağlı
komplikasyonlar sonucu vefat eden Ekinci'nin naaşı Kanlıca, Mihrimah Sultan
Mezarlığı'na defnedildi.
[iii] Bu küçük alıntı
Niyazi Ahmet Banoğlu tarafından düzenlenerek 1954 te yayınlanan " Nükte ve
fıkralarla Atatürk " adlı kitaptan alınmıştır.
[iv] Niyazi
Ahmet Banoğlu tarafından düzenlenerek 1954 te yayınlanan " Nükte ve fıkralarla
Atatürk" adlı kitapta, bölüm başlığını aynen aldım yazının içine.
[v] Çırpınırdı Kara
deniz: Gence Aralık 1914 Ehmed Cavad Seçilmiş Eserler Şark-Garb Baki 2005.
[vi] Ahmet Cevad:
Azerbaycanlı şair. Ahmed Cevad, Azerbaycan Ulusal Marşı'nın sözlerini ve Kafkas
İslam Ordusu zamanında "Çırpınırdı Karadeniz" şiirini yazmıştır.
[vii] Üzeyir
Hacıbeyov: Azerbaycanlı besteci. 1875'te doğdu. Küçük yaşlarında müziğe ilgi
duymaya başladı. Gori Öğretmen Lisesi'ne devam ederken keman ve teori dersleri
aldı. Daha sonra müzik eğitimini Moskova ve St. Petersburg'ta sürdürdü. 1907
yılında Fuzulî'nin "Leyla ile Mecnun" adlı şiirini opera olarak besteledi.
Daha sonra "Şeyh Sinan", "Rüstem İle Zöhreb", "Şah
Abbas ve Hurşid Banu", "Kerem ile Aslı", "Harun ve
Leyla" adlı operalarını ve "Karı ile Koca", "O Olmazsa Bu
Olsun / Meşhedi İbad" ve "Arşın Mal Alan" adlı müzikli
komedileri besteledi. Ayrıca Çırpınırdın Karadeniz türküsünün bestecisidir.
Arşın Mal Alan" müzikli
komedisi birçok dile çevrildi ve eser büyük ün kazandı. Hacıbeyov, 1922 yılında
Azerbaycan Konservatuvarı'nı kurdu. Aynı okulda öğretim üyeliği ve rektörlük
yaptı. Eserlerinde, Azeri halk müziğini çağdaş bir şekilde yorumlayarak kullanan
Hacıbeyov, aynı zamanda bir yazar ve şairdir. Eserlerinin metinlerini kendi
yazmıştır. Hacıbeyov'un Azeri halk müziğinin esasları ile ilgili eserleri
okullarda ders kitapları olarak okutulmaktadır. Ü. Hacıbeyov, 1937 yılında
"Köroğlu" operasını besteledi, bu eser "Arşın Mal Alan"
müzikli komedisi ile birlikte SSCB döneminde "Devlet Mükafatı"na
layık görüldü. Hacıbeyov, Azerbaycan Besteciler Kurumu Başkanlığı yaptı ve
Sovyetler Birliği Yüksek Prezidium üyeliğine de getirildi. Besteci Hacıbeyov'un
eserleri arasında, Azerbaycan Milli Marşı da bulunmaktadır. Besteci, 1948
yılında yaşama veda etti.
[viii] Atatürk’ün,
TBMM Dördüncü dönem açış konuşmasından, Kasım 1934
[ix] Kaynak:
Ertuğrul Zekai Ökte. Mustafa Kemal Atatürk’ün Yurtiçi Gezileri 1922-1938 Tarihi
Araştırmalar Vakfı. İstanbul 2000 Cilt 1 S.295-303.
[x] Atatürk’ün Yurt
Gezileri adlı eserden aynen alıntıdır.
[xi] Tenvir Eder:
Aydınlatır
[xii] 1950 yılında
Muzaffer Sarısözen tarafından derlenmiştir. Farklı kaynağa göre türkü Mehmet
Türkel'e aittir. Rept. No: 1087.
[xiii] Tenvir Eder:
Aydınlatır
[xiv] 1950 yılında
Muzaffer Sarısözen tarafından derlenmiştir. Farklı kaynağa göre türkü Mehmet
Türkel'e aittir. Rept. No: 1087.
